สช.พร้อมหน่วยงานภาคีเครือข่าย เดินหน้าเสริมศักยภาพ 17 ชุมชนเขตเมือง หวังสร้างต้นแบบการจัดระบบสุขภาพปฐมภูมิโดยชุมชน ผ่านแนวคิด “การประเมินเพื่อพัฒนา” หรือ “DE” ชี้เป็นกระบวนการสร้างการเรียนรู้ได้อย่างยั่งยืน ภายใต้การมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย พร้อมกลไกการทบทวน-พัฒนาอย่างต่อเนื่อง ช่วยรับมือความซับซ้อนของปัญหา

สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) ร่วมกับ สำนักวิจัยสังคมและสุขภาพ (สวสส.) และสถาบันพระบรมราชชนก (สบช.) จัดการประชุมเชิงปฏิบัติการเสริมศักยภาพการจัดระบบสุขภาพปฐมภูมิโดยชุมชน ด้วยแนวคิดการประเมินเพื่อพัฒนา (Developmental Evaluation: DE) และ Service Design ระหว่างวันที่ 20-22 มิ.ย. 2566 ซึ่งเป็นกระบวนการเพื่อเพิ่มขีดความสามารถของชุมชน ในการสร้างนวัตกรรมการจัดระบบสุขภาพปฐมภูมิ โดยมีตัวแทนจาก 17 ชุมชนเขตเมืองเข้าร่วมโครงการ

สำหรับกิจกรรมตลอด 3 วัน เป็นส่วนหนึ่งของโครงการวิจัยเรื่อง ยกระดับศักยภาพการรับมือกับภาวะวิกฤตด้านสุขภาพ ด้วยนวัตกรรมการจัดการระบบสุขภาพปฐมภูมิโดยชุมชน: กรณีศึกษาชุมชนพื้นที่กรุงเทพมหานครและต่างจังหวัด ภายใต้การสนับสนุนของสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) ที่มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา ‘ทุนทางสังคม’ รวมถึงเหตุปัจจัยที่จะสนับสนุนในการออกแบบและพัฒนา การจัดระบบบริการสุขภาพปฐมภูมิในชุมชนเขตเมืองโดยชุมชน เพื่อตอบสนองความต้องการและรับมือกับภาวะวิกฤตด้านสุขภาพ พร้อมนำไปสู่การพัฒนาเป็นข้อเสนอเชิงนโยบาย

ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช นายกสภาสถาบันพระบรมราชชนก เปิดเผยตอนหนึ่งถึงนวัตกรรมการจัดการระบบสุขภาพปฐมภูมิโดยชุมชน ด้วยแนวคิดการประเมินเพื่อพัฒนา (DE) ระบุว่า แนวคิดของ DE ถือเป็นกระบวนการที่มีคุณค่า ในฐานะของการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันผ่านการปฏิบัติ ภายใต้เป้าหมายและแนวทางในการบรรลุผลที่ชัดเจน โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากดำเนินบนฐานของสิ่งที่ชุมชนเห็นพ้องร่วมกันว่ามีความสำคัญ ก็จะทำให้สามารถดำเนินการต่อได้อย่างยั่งยืน เป็นกระบวนการที่เกิดต่อเนื่อง ไม่ได้สิ้นสุดไปพร้อมกับระยะเวลาของโครงการ

    ด้าน นพ.ศักดิ์ชัย กาญจนวัฒนา อดีตเลขาธิการสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ และที่ปรึกษาโครงการวิจัย กล่าวว่า โครงการดังกล่าวของ สช. กำลังทำให้เกิดสิ่งที่เรียกว่า ‘นวัตกรรมทางสังคม’ ด้วยความพยายามออกแบบสิ่งที่เรียกว่า ‘ระบบสุขภาพชุมชน’ โดยใช้กระบวนการ DE ที่ทำให้เกิดการเรียนรู้ร่วมกัน และมีการกำหนดวิสัยทัศน์ร่วมกันจากปัญหาต่างๆ ทั้งปัญหาใหญ่ ปัญหาใหม่ รวมถึงปัญหาวิกฤต ไม่ว่าจะเป็นบทเรียนจากโควิด-19 หรือกรณีโรคระบาดต่างๆ ที่การบริการสุขภาพในระบบปกติไม่อาจตอบโจทย์คนส่วนใหญ่ของประเทศได้

“ระบบสุขภาพชุมชนนี้ จะมีความแตกต่างจากระบบสุขภาพของภาครัฐที่มีอยู่ ซึ่งนี่เป็นเรื่องใหม่และอาจยังไม่มีต้นแบบให้เห็น ตอนนี้พวกเราจึงกำลังนำบทเรียนจากที่เผชิญภาวะวิกฤต มาทำให้เกิดเป็นไอเดีย มาสร้างเป็นต้นแบบร่วมกัน ทดสอบระบบสุขภาพชุมชนนี้ให้เกิดขึ้น และขยายผลภายใต้องค์ความรู้ตามบริบทของพื้นที่ ทำให้ตรงนี้กลายเป็นจุดเด่นที่ต่างจากระบบบริการสุขภาพมาตรฐานของภาครัฐ” นพ.ศักดิ์ชัย กล่าว